Suriye’ye İhracat ve Suriye’de Yatırım Raporu

1. Giriş

Suriye, Orta Doğu’nun doğu Akdeniz kıyısında yer alan ve stratejik coğrafi konumuyla Suriye’ye ihracat yapmak isteyen firmalar için önemli fırsatlar sunan bir ülkedir. Asya, Afrika ve Avrupa ticaret yollarının kesişim noktasında bulunması, ülkeyi tarih boyunca bölgesel ticaretin merkezi haline getirmiştir.

2025 itibarıyla yaklaşık 20 milyon nüfusa sahip olan Suriye’nin başkenti Şam’dır. Halep, Hama, Humus ve Lazkiye; ülkenin önde gelen ticaret ve sanayi şehirleridir. Türkiye ile kara sınırına sahip olması ve Akdeniz’e kıyısının bulunması, Suriye pazarı için lojistik açıdan büyük avantaj sağlamaktadır.

Tarım, gıda, inşaat malzemeleri, tekstil ve temel tüketim ürünleri Suriye’de öne çıkan sektörlerdir. Türkiye, özellikle gıda ve sanayi ürünlerinde Suriye’nin en büyük tedarikçisi konumundadır. Lojistik yakınlık, kültürel bağlar ve mevcut ticaret ilişkileri, Suriye’de yatırım ve pazara giriş planlayan Türk ihracatçıları için stratejik bir avantaj oluşturmaktadır.

2. Ekonomik ve Ticari Veriler

Suriye pazarı, 2024 yılı itibarıyla 19,46 milyar dolar nominal GSYİH’ya ve kişi başına 1.051 dolar gelire sahiptir. Reel büyüme oranı 2024’te -%1,9 olarak tahmin edilmektedir. 185.180 km² yüzölçümüne sahip ülkenin nüfusu yaklaşık 18,5 milyon kişidir ve başkent Şam, ticaretin ve yönetimin merkezidir.

Ekonomi, uzun süren iç savaşın yarattığı zorluklara rağmen tarım, gıda işleme, inşaat malzemeleri ve temel sanayi ürünleri etrafında şekillenmektedir. 2024’te Suriye’nin ithalatı 3,46 milyar dolar, ihracatı ise 819 milyon dolar seviyesindedir. Türkiye, toplam ithalatın %63’ünü karşılayarak Suriye ticareti içinde en büyük tedarikçi konumundadır.

3. Dış Ticaret Göstergeleri

3.1 Suriye’nin İhracatı

2024 verilerine göre Suriye’ye ihracat yapan ülkeler arasında Türkiye, 437,5 milyon dolar ihracat değeri ve %47,4’lük pazar payıyla açık ara liderdir. Onu 190 milyon dolarlık ihracat hacmiyle Suudi Arabistan, 51,3 milyon dolarla Kuveyt, 50,5 milyon dolarla Mısır ve 42,2 milyon dolarla İspanya takip etmektedir.

Türkiye’nin liderliğinde belirleyici olan unsurlar; kara sınırı üzerinden hızlı ve düşük maliyetli lojistik, kültürel yakınlık, pazarın ihtiyaçlarına uygun ürün çeşitliliği ve mevcut ticaret ilişkilerinin istikrarıdır. Gıda, inşaat malzemeleri, plastik sanayi ve tarım gibi alanlarda Suriye ticareti güçlü talep barındırırken, bu sektörler Suriye’de yatırım yapmak isteyen Türk firmaları için uzun vadeli işbirliği ve büyüme potansiyeli sunmaktadır.

2024’te Suriye’ye ihracatın başlıca kalemleri arasında, 316,7 milyon dolarla hayvansal ve bitkisel yağlar ilk sırada yer alıyor. Bunu 107,2 milyon dolarla yenilebilir meyve ve sert kabuklu meyveler, 86,2 milyon dolarla kahve, çay ve baharat, 62,8 milyon dolarla sebze/meyve/kabuklu yemiş hazırlıkları ve 51,9 milyon dolarla pamuk izliyor.

Bu beş ürün, tarım ve gıda odaklı ihracatın Suriye pazarı içindeki ağırlığını ortaya koyuyor. Lojistik avantaj ve mevcut ticaret ilişkileri, Türk firmalarına bu alanlarda hem pazar payı büyütme hem de Suriye’de yatırım fırsatlarını değerlendirme imkânı sunuyor.

3.2 Suriye’nin İthalatı

2024 yılı Suriye ithalat verilerine göre pazarın en büyük tedarikçisi Türkiye olup, toplam ithalatın %57,5’ini tek başına karşılamaktadır. Coğrafi yakınlık, hızlı teslimat süreleri ve rekabetçi fiyat avantajı Türkiye’yi ilk sıraya taşırken, Çin %10,2’lik payla elektronik, makine ve sanayi ekipmanlarında öne çıkmaktadır. Mısır, %8,6 pay ile özellikle tarım ve gıda ürünleri tedarikinde stratejik konuma sahiptir. Suudi Arabistan, %3,9 payla enerji ürünleri ve petrol türevleri ihracatında güçlü bir oyuncu olurken, Arjantin %2,5’lik payla tarım ve gıda ürünleriyle pazara katkı sağlamaktadır. Bu beş ülke, Suriye’nin ithalatında kritik rol oynamakta ve ihracatçılar için lojistik avantaj, ürün çeşitliliği ve stratejik işbirliği fırsatları sunmaktadır.

2024 yılında Suriye’nin ithalatında en yüksek paya sahip ürün grupları; plastikler ve plastikten mamul eşyalar, kahve-çay ve baharat, mineral yakıtlar ve yağlar, demir-çelik ile hayvansal ve bitkisel yağlar olmuştur. Toplam ithalatın yarısından fazlası bu beş kalemden oluşmakta olup, özellikle plastik ürünler ve kahve-çay-baharat grubu Suriye pazarında öne çıkan sektörlerdir. Türkiye, bu ürün gruplarında rekabet avantajına sahip olup, Suriye pazarına giriş yapmak isteyen ihracatçılar için önemli fırsatlar barındırmaktadır.

3.3 Suriye’ye İhracatta Başlıca Potansiyel Sanayi Ürünleri

2024 verilerine göre, seramik mamulleri (GTİP 6907), kauçuk lastikler (GTİP 4011) ve yassı hadde demir-çelik ürünleri (GTİP 7210) ihracatta öne çıkan sektörler arasında yer alıyor. Seramik ürünlerinde Türkiye, %81,9 pazar payıyla lider konumda bulunurken, kauçuk lastiklerde Çin %62,1 ile başı çekiyor. Yassı hadde demir-çelikte ise Çin %38,7, Türkiye %24,1 pazar payına sahip. Bu veriler, hedef pazarlarda güçlü rekabet avantajı sağlayacak stratejilerin belirlenmesi için kritik öneme sahip olup, ihracat potansiyeli yüksek ürünlere odaklanılması gerektiğini gösteriyor.

3.4 Suriye’ye İhracatta Başlıca Potansiyel Tarım Ürünleri

Suriye’ye ihracatta öne çıkan tarım ve gıda ürünleri; kuru baklagiller, patates ve baharatlardır. Türkiye özellikle kuru baklagillerde yüksek pazar payına sahiptir, patates ve baharat ihracatında ise artış eğilimi dikkat çekmektedir. Hollanda, Suudi Arabistan, Hindistan ve Mısır gibi rakipler karşısında, hızlı tedarik ve rekabetçi fiyat stratejileriyle pazardaki konum güçlendirilebilir.

4. Türkiye – Suriye İkili Ticareti

4.1 Türkiye’nin Suriye’ye İhracatı

Suriye’ye ihracatta yüksek potansiyel taşıyan ürün grupları; mineral yakıtlar, bitkisel ve hayvansal yağlar, gıda sanayi kalıntıları ve hayvan yemleri, demir-çelik ile plastik ürünler olarak öne çıkmaktadır. Yeniden yapılanma sürecinde bu ürünler, hem temel ihtiyaçların karşılanması hem de sanayi altyapısının güçlendirilmesi açısından talep görmektedir. İhracatçı firmalar için Suriye pazarı, gıda ve tarım odaklı ürünlerde sürdürülebilir ve uzun vadeli ticari fırsatlar sunmaktadır.

4.2 Türkiye’nin Suriye’den İthalatı

Suriye’nin tarım ve gıda ithalatında öne çıkan ürünler arasında bitkisel ve hayvansal yağlar, pamuk, kahve-çay-baharat, taze meyve ve sert kabuklu yemişler ile sebzeler önemli yer tutuyor. 2024 verilerine göre bu ürün grupları, ülkenin gıda tedarik zincirinde yüksek talep gören ve dış ticaret hacmi yüksek kalemler arasında bulunuyor. Türkiye’den yapılacak ihracat için bu ürünler, hem mevcut pazar payını artırma hem de uzun vadeli ticari ilişkiler geliştirme açısından güçlü fırsatlar sunuyor.

5. Yatırım Fırsatları

Suriye, çatışmalar sonrası yeniden yapılanma sürecine girmiş ve ekonomik toparlanma adımları atmaktadır. Orta Doğu’nun merkezindeki stratejik konumu, Akdeniz’e kıyısı ve kara yolu bağlantılarıyla hem Körfez ülkelerine hem de Avrupa’ya erişim imkânı sağlaması, ülkeyi lojistik açıdan avantajlı kılmaktadır.

Türkiye ile yakın coğrafi ve kültürel bağlar, Türk yatırımcılar için güçlü fırsatlar sunmaktadır. Yeniden inşa sürecinde inşaat, altyapı, enerji, sanayi, tarım ve hizmet sektörleri öne çıkarken; gıda işleme, inşaat malzemeleri, tarım teknolojileri ve lojistik alanları yüksek büyüme potansiyeli taşımaktadır. Bu sektörlerdeki yatırımlar hem Suriye ekonomisine katkı sağlamakta hem de yatırımcıya uzun vadeli kazanç fırsatları sunmaktadır.

5.1 Sanayi Sektörü

• İnşaat Malzemeleri Üretimi: Çimento, seramik, demir-çelik ve yalıtım malzemeleri üretiminde ciddi açıklar bulunmakta. Savaş sonrası konut ve altyapı projeleri, bu ürünlere yönelik talebi hızla artırmaktadır.
• Gıda İşleme ve Ambalaj: Un, makarna, bitkisel yağlar, süt ürünleri ve konserve üretimi öncelikli yatırım alanlarıdır. Ambalaj teknolojilerine duyulan ihtiyaç yüksektir.
• Makine ve Ekipman: Tarım makineleri, gıda işleme hatları ve hafif sanayi makineleri ithalata bağımlı. Yerinde üretim ve montaj yatırımları rekabet avantajı sağlar.

5.2 Tarım ve Tarım Teknolojileri

• Sulama Sistemleri: Modern sulama teknolojileri ve ekipmanları, özellikle kurak bölgelerde yüksek talep görmektedir.
• Seracılık ve Tohumculuk: Yüksek verimli tohumlar, sera sistemleri ve tarımsal girdi üretimi öncelikli yatırım fırsatları arasındadır.
• Gıda Hammaddeleri İşleme: Zeytinyağı, pamuk, sebze-meyve kurutma ve paketleme gibi alanlarda yüksek potansiyel mevcuttur.

5.3 Enerji ve Altyapı

• Altyapı Projeleri: Yol, köprü, liman ve su arıtma tesisleri inşaatı önümüzdeki dönemde hız kazanacaktır.
• Elektrik Üretim ve Dağıtım: Enerji altyapısının yenilenmesi ve güneş ile rüzgar enerjisi projeleri, yeni yatırımlar için önemli fırsatlar sunmaktadır.

5.4 Lojistik ve Ticaret

• Toptan Ticaret ve Distribütörlük: İthal edilen ürünlerin Suriye genelinde dağıtımını yapacak ticaret merkezleri stratejik yatırım alanıdır.
• Depolama ve Dağıtım Merkezleri: Türkiye-Suriye ticaretinde sınır bölgelerine yakın lojistik üsler kurmak hem maliyet hem de hız avantajı sağlar.

6. Ticaretin Sürdürülebilirliği İçin Öneriler

Suriye, yeniden inşa sürecinde olması, Türkiye ile güçlü ticari bağları ve coğrafi yakınlığı sayesinde Türk firmalarına uzun vadeli iş fırsatları sunmaktadır. Ancak pazarda istikrarlı bir şekilde varlık gösterebilmek için stratejik, yerel dinamiklere uyumlu ve riskleri minimize eden bir yaklaşım benimsenmelidir.

6.1 Yerel Partnerlerle İşbirliği Yapmak

Suriye’de iş yaparken yerel distribütörler, temsilciler ve ticari aracılarla çalışmak büyük avantaj sağlar. Yerel partnerler, hem bölgedeki tedarik zincirine hâkimdir hem de gümrük ve izin süreçlerinin hızlanmasına yardımcı olur. Özellikle inşaat malzemeleri, gıda ürünleri, makine-ekipman ve enerji sektörlerinde güvenilir yerel bağlantılar kurmak pazara girişte kritik rol oynar.

6.2 Ticaret Heyetleri ve Fuar Katılımı

Suriye’nin komşu ülkelerde düzenlenen bölgesel fuarlarında ve ticaret heyetlerinde yer almak, hem potansiyel müşterilere hem de devlet kurumlarına doğrudan ulaşma fırsatı sunar. Bu etkinlikler, pazardaki talep trendlerini ve rekabet koşullarını gözlemlemek için etkili bir kanaldır.

6.3 Lojistik ve Gümrük Süreçlerini Optimize Etmek

Suriye ile ticarette lojistik planlama kritik önem taşır. Karayolu taşımacılığı öne çıkarken, sınır kapılarındaki yoğunluklar ve güvenlik kontrolleri zaman zaman gecikmelere yol açabilir. Bu nedenle antrepo kullanımı, çoklu taşıma yöntemleri (multimodal taşımacılık) ve sigortalı sevkiyat çözümleri tercih edilmelidir. Türkiye-Suriye ticaretinde gümrük süreçlerini hızlandıracak profesyonel gümrük müşavirleriyle çalışmak da verimlilik sağlar.

6.4 Dijital Pazarlama ve Güven İnşası

Suriye pazarında alıcıların güvenini kazanmak için dijital varlıkların güçlü olması gerekir. Arapça ve İngilizce web siteleri, WhatsApp Business iletişim kanalları, sosyal medya reklamları ve B2B platformlarında görünürlük önemlidir. İnşaat, gıda ve sanayi ekipmanları gibi sektörlerde ürünlerin teknik bilgilerini içeren kataloglar ve referans projeler, alıcı güvenini artırır.

7. Türk Firmalarının Rekabet Avantajları

Türk firmaları, Suriye pazarında tarihsel ticari bağlar, coğrafi yakınlık ve kültürel benzerlikler sayesinde önemli stratejik avantajlara sahiptir. Türkiye’nin güçlü üretim kapasitesi, rekabetçi fiyat politikası ve Orta Doğu pazarının taleplerine uygun ürün çeşitliliği, Suriye’deki yeniden yapılanma sürecinde Türk firmalarını öne çıkarmaktadır. Ayrıca iki ülke arasındaki lojistik kolaylık, ticaretin hızlı ve düşük maliyetle yapılmasını sağlamaktadır.

7.1 Lojistik Avantajlar ve Hızlı Teslimat

Türkiye ile Suriye arasındaki kara sınırı, özellikle Güneydoğu Anadolu’daki lojistik merkezler aracılığıyla 1–3 gün içinde teslimat yapılabilmesini mümkün kılar. Bu avantaj, yapı malzemeleri, gıda, tekstil ve makine gibi zaman hassasiyeti yüksek sektörlerde Türk firmalarına büyük rekabet gücü sağlar. Kriz dönemlerinde bile alternatif güzergâh ve esnek taşıma seçenekleri, Türk firmalarının tedarik sürekliliğini korumasına yardımcı olur.

7.2 Ürün Kalitesi ve Çeşitlilik

Türk ürünleri, Suriye pazarında hem kalite hem de fiyat açısından güçlü bir konuma sahiptir. Özellikle inşaat malzemeleri, gıda ürünleri, temizlik malzemeleri, ev tekstili ve tarım makinelerinde Türkiye, geniş ürün yelpazesi ve güvenilir kalite standardı ile bilinir. Suriye’nin yeniden inşa sürecinde ihtiyaç duyulan altyapı, konut ve sanayi yatırımlarında Türk ürünleri tercih edilmektedir.

7.3 Kültürel Yakınlık ve İş Yapma Kolaylığı

Türkiye ile Suriye arasında uzun yıllara dayanan ticari ve kültürel bağlar bulunmaktadır. Ortak iş yapma pratikleri, benzer tüketici alışkanlıkları ve Arapça-Türkçe dil desteği, ticari ilişkilerin hızlı ilerlemesine olanak tanır. Türk firmalarının esnek ve çözüm odaklı yaklaşımı, Suriyeli iş ortakları tarafından güvenilirlik göstergesi olarak görülmektedir.

7.4 Hükümet Destekleri ve Teşvikler

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı’nın sağladığı ihracat destekleri, Suriye pazarına girişte Türk firmalarının maliyetlerini azaltmaktadır. Fuar katılım desteği, pazara giriş projeleri, pazar araştırması hibeleri ve e-ihracat teşvikleri; Suriye’de iş yapmak isteyen firmalar için stratejik fırsatlar sunmaktadır. Türk Eximbank’ın sağladığı uygun kredi ve sigorta imkanları ise, yüksek riskli pazarlarda ticaret güvenliğini artırmaktadır.

8. Suriye’ye İhracatta Gerekli Pazara Giriş Belgeleri

• CE İşareti
• ISO 9001, ISO 14001, ISO 22000, ISO 27001, ISO 13485, ISO 45001 gibi çeşitli ISO belgeleri
• Halal Sertifikası
• GMP (Good Manufacturing Practices) Sertifikası
• HACCP Sertifikası
• Certificate of Conformity (Uygunluk Sertifikaları)
• Test/Analiz Raporları (Zorunlu veya Müşteri Talebine Dayalı)
• WRAS, TSE, FDA gibi kurumlardan alınan belgeler

9. Suriye’de İş Yapma Zorlukları ve Çözüm Önerileri

Suriye, yeniden inşa sürecindeki altyapı, enerji, gıda ve inşaat sektörlerinde Türk firmaları için önemli fırsatlar sunan bir pazardır. Ancak ülkedeki siyasi durum, lojistik kısıtlamalar, ödeme sistemleri ve yerel ticari alışkanlıklar gibi zorluklara hazırlıklı olmak, kalıcı başarı için kritik önem taşır.

9.1 Gümrük ve Belgelendirme Süreçleri

Suriye’de ithalat prosedürleri, ülkenin ticaret politikalarına ve yerel mevzuatına göre şekillenir. CE, ISO gibi uluslararası sertifikalar birçok ürün grubu için avantaj sağlasa da, ithalat lisansları ve ürün kayıt belgeleri de zorunlu olabilir. Türk firmalarının, sevkiyat öncesinde Suriye gümrük mevzuatına hâkim lojistik firmaları ve yerel gümrük müşavirleri ile çalışması, sürecin hızlanmasını sağlar.

9.2 Yerel Düzenlemelere Uyum Zorunluluğu

Suriye pazarı, yerel standartlar ve ithalat kotaları açısından farklılık gösterebilir. Özellikle gıda, ilaç, inşaat malzemeleri ve enerji ekipmanlarında ek denetimler veya özel izin süreçleri olabilir. İthalat prosedürlerindeki değişiklikler sık yaşandığından, Türk firmalarının yerel ticaret odaları ve müşavirlikler aracılığıyla güncel bilgiye ulaşması önemlidir.

9.3 Pazar Payının Sınırlı ve Rekabetin Fiyat Odaklı Olması

Suriye’de pazara hâkim olan yerel üreticilerin yanı sıra, Lübnan, Çin ve Mısır gibi ülkelerden gelen düşük fiyatlı ürünler rekabeti artırmaktadır. Türk firmalarının pazarda farklılaşabilmesi için kalite, hızlı teslimat, satış sonrası destek ve uzun vadeli ödeme kolaylıkları sunması kritik rol oynar.

9.4 Finansal ve Bankacılık Sistemine Uyum

Ülkedeki bankacılık altyapısı sınırlı olduğundan, genellikle peşin ödeme, akreditif veya güvenilir aracı firmalar üzerinden ödeme yöntemleri tercih edilir. Türk firmalarının riskleri azaltmak için Eximbank kredileri, ihracat sigortası ve üçüncü ülke bankaları üzerinden ödeme çözümlerini değerlendirmesi önerilir.

9.5 Lojistik ve Depolama Ağları

Suriye’ye yapılan sevkiyatlar, çoğunlukla kara yoluyla Türkiye üzerinden gerçekleştirilir. Ancak sınır kapılarındaki yoğunluk, güvenlik önlemleri ve izin süreçleri teslimat sürelerini etkileyebilir. Bu nedenle, ürünlerin güvenli ve zamanında ulaşması için lojistik planlamanın önceden yapılması, gerektiğinde Lübnan veya Ürdün üzerinden alternatif taşıma rotalarının değerlendirilmesi önerilir.

Sonuç: Suriye Pazarında Türk Firmaları İçin Stratejik Fırsatlar

Suriye, yeniden inşa süreci ve artan ticaret hacmiyle Türk firmaları için hem ihracat hem de yatırım açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Coğrafi yakınlık, kara yolu ile hızlı teslimat imkânı ve mevcut ticari ilişkiler, Türk ürünlerini pazarda avantajlı konuma getirmektedir. İnşaat malzemeleri, gıda, tekstil, makine ve temizlik ürünleri gibi sektörlerde talep yüksek seyretmekte; bu alanlar Türk ihracatçıları için doğrudan erişilebilir fırsatlar barındırmaktadır.

Yatırım tarafında ise özellikle lojistik merkezler, depolama alanları, hafif sanayi tesisleri ve perakende ağı geliştirme projeleri öne çıkmaktadır. Yerel iş ortaklarıyla stratejik iş birlikleri kurmak, bankacılık ve ödeme altyapısındaki zorlukları minimize ederek ticaretin sürdürülebilirliğini artırabilir.

Suriye pazarına girişte doğru pazar araştırması, güvenilir distribütör seçimi ve devlet desteklerinden etkin yararlanma; Türk firmalarının rekabet gücünü pekiştirecek adımlar olacaktır. Doğru stratejiyle hareket eden firmalar, Suriye’nin ekonomik toparlanma sürecinde güçlü bir konum elde edebilir.