Dış Ticaretin ve İhracatın Finansmanı

Dış ticarette finansman bulma yolları, şirketlerin rekabet gücünü doğrudan etkileyen ve bu nedenle şirket patronları ile yönetimlerinin ele alması gereken stratejik bir konudur. Firmalar ihracatı yalnızca işletmeye para girişi olarak görmekte. Bu oldukça eksik bir yaklaşımdır. Çünkü finansman aynı zamanda giderleri ve maliyetleri azaltmaktır.

Dış ticaret finansman yöntemleri aşağıdaki gibidir:

• Doğrudan Finansman Yöntemleri
• Dolaylı Finansman Yöntemleri

I. Doğrudan İhracat Finansmanı Yöntemleri

Doğrudan ihracat finansman yöntemleri, işletmenin kasasına doğrudan nakit girmesini sağlayan finansal araçlardır. Bu yöntemler özellikle hammadde temini, üretim, enerji, pazarlama ve lojistik gibi kritik giderler için hayati önem taşır.

1. Peşin Ödeme

Peşin ödeme, ihracatçı için en masrafsız ve en kestirme finansman yoludur. Herhangi bir finans kuruluşuna maliyet ödenmeden para doğrudan müşteriden gelir. Ancak Türkiye ihracatının yaklaşık %70’i mal mukabili olduğundan, peşin ödeme ile yapılan satış oranı düşüktür (yaklaşık %5).

Bu yöntemi kullanabilmek için ihracatçının güçlü bir pazarlık konumuna sahip olması gerekir.

👉 İlgili okuma: Dış Ticarette Teslim Şekilleri, Finansman ve Ödeme Yöntemleri Rehberi

2. Prefinansman Kredisi

Peşin ödeme alamayan ihracatçılar için bankacılık temelli bir çözümdür. İthalatçının bankası parayı bloke eder, Türk bankasına kontr garanti gönderir ve Türk bankası bu garantiye dayanarak ihracatçıya kredi kullandırır.

Bu sistemde, ihracatçının yüksek kredi kullanabilirlik vasfına sahip olması gerekir. Prefinansman kredisi, özellikle kısa vadeli üretim finansmanında çok etkilidir.

3. Eximbank Kredileri

Türk Eximbank, dış ticaretin ana finansman kaynaklarından biridir.

• Sevk öncesi krediler: İhracat taahhüdü karşılığında üretim aşamasında finansman sağlar.
• Sevk sonrası krediler: Mal sevk edildikten sonra ihracat bedeli tahsil edilmeden işletmeye likidite kazandırır.

Bu krediler, Türkiye’de ihracatçıların en çok tercih ettiği doğrudan finansman araçlarıdır.

Eximbank’ın tüm programlarına ilişkin BAZ Girişim Youtube Kanalında yayınlar yapmıştık. İnceleyebilirsiniz.

4. Akreditifin Nakde Çevrilmesi ve Teminat Olarak Kullanımı

Akreditif (L/C), güvenli bir ödeme yöntemi olmasının yanı sıra finansman sağlar.

• Teminat olarak kredi kullanımı: Çalışır durumda bir akreditif bankaya gösterilerek kredi alınabilir.
• Devredilebilir akreditif (Transferable L/C): İhracatçı, aktifin bir kısmını tedarikçisine devrederek hammadde finansmanı sağlar.
• İştira akreditifi (Negotiation L/C): Vadeli akreditifin bankada kırdırılmasıyla anında nakit elde edilir.
• Temlik ve gayri kabili rücu talimat: Akreditif transferable olmasa da, noterden talimat verilerek ödemenin tedarikçiye yönlendirilmesi sağlanabilir.

Bu uygulamalar, yurt dışından gelen garantiyi finansmana dönüştürür ve ihracatçının elini ciddi anlamda rahatlatır.

5. Alacak Finansmanı: Factoring ve Forfaiting

İhracat alacakları, finans kuruluşlarına devredilerek nakde çevrilebilir.

• Factoring: Alacaklar rücu hakkı ile satılır, tahsil edilemeyen borç ihracatçıya dönebilir.
• Forfaiting: Rücu hakkı yoktur (Without Recourse).
• Poliçe ve bono iskonto işlemleri: Aval (kefalet) verilmiş değerli kağıtlar vadesinden önce nakde çevrilir.

Bu işlemler, firmaların vadeyi beklemeden likidite sağlamasına yardımcı olur.

6. Ticaret Bakanlığı Küresel Tedarik Zinciri ve Prefinansman İmkanları

Bazı Ticaret Bakanlığı destekleri (örneğin Küresel Tedarik Zinciri Programı), önceden finansman sağlanacak şekilde düzenlenmiştir. Bu, doğrudan nakit girişi yarattığı için doğrudan finansman sayılır.

👉 Daha fazla bilgi: İhracat Destekleri Rehberi – BAZ Girişim

II. Dolaylı İhracat Finansman Yöntemleri: Maliyet Düşürme ve Gider Azaltma Stratejileri

Dolaylı ihracat finansman yöntemleri doğrudan nakit girişi sağlamaz; ancak maliyetleri düşürerek şirketin rekabet gücünü artırır. Bu nedenle “parayı cebimize koymak” değil, “cebimizden çıkacak parayı azaltmak” olarak özetlenebilir.

1. Dahilde İşleme Rejimi (DİR)

DİR, ihracatın finansmanında en kritik araçlardan biridir. İhraç edilecek ürünün hammaddesi yurt dışından vergisiz getirilebilir.

• Kapsam: Gümrük Vergisi, KDV, ÖTV, KKDF ve gözetim vergisi muafiyeti.
• Avantaj: Vergilerin ödenmemesi, ürünün maliyetini dramatik şekilde düşürür.
• Uygulama: Sanayiciler kadar, imalatçıyla protokol yapan tüccar firmalar da bu rejimden yararlanabilir.

2. Telafi Edici Vergi (TEV) Yükünden Kaçınma

DİR kapsamında ithal edilen hammaddelerden üretilen mallar, AB ülkelerine A.TR belgesiyle ihraç edilirse TEV yükü doğar. Ancak ihracatçı, ithalatçıyla önceden anlaşarak A.TR düzenlemeyip vergiyi ithalatçının ödemesini sağlayabilir. Bu yöntem, doğrudan maliyet azaltımı sağlar.

3. Serbest Bölgeler ve Özel Ticaret Anlaşmaları

Serbest bölgelerde faaliyet gösteren firmalar KDV ve gümrük vergisinden muaftır.
Ayrıca Türkiye’nin 52 ülkeyle yaptığı Serbest Ticaret Anlaşmaları, ithalat vergilerini sıfırlayarak dolaylı finansman yaratır.

👉 Okuma önerisi: Serbest Bölgelerde Vergi Avantajları ve İhracat Fırsatları – BAZ Girişim

4. Bankacılık ve Gümrük Uygulamaları

• Takas (Counter Trade / Mahsup): İhracat ve ithalat işlemlerinin banka nezdinde mahsuplaştırılması, döviz bozdurma maliyetini ortadan kaldırır.
• Kur Sabitleme: Kur dalgalanmalarına karşı bankayla ileriye dönük anlaşma yapılarak zarar örtme finansmanı sağlanır.
• Antrepo Devri: Mal gümrük işlemleri yapılmadan önce satılarak, vergiler yeni alıcıya devredilir.
• YYS/OKS Statüleri: Gümrük işlemlerinde hız ve muafiyet sağlar, zaman tasarrufu finansal kazanç yaratır.

III. İthalatçıya Sağlanan Finansman Yöntemleri

Dış ticarette finansman yalnızca ihracatçıyı değil, ithalatçıyı da kapsar. İthalatçı için finansman, genellikle vade uzatma ve maliyet azaltma biçiminde gerçekleşir.

1. Kabul Kredili ve Vadeli Ödeme Yöntemleri

İthalatçı, poliçe veya bono kullanarak mal bedelini daha sonra ödeyebilir.

• Kabul kredili ödeme: Satıcı, alıcıyı finanse eder.
• Vadeli akreditif: Malın ödemesi 3–6 ay ertelenebilir.
• Konsinye ticaret: Mal satıldıktan sonra ödeme yapılır, ithalatçı 1 yıl + 90 gün süreyle finanse edilir.

2. Murabaha ve Katılım Bankacılığı Uygulamaları

Murabaha, özellikle yatırım malları için kullanılan İslami finans yöntemidir. Banka malı peşin alır, ithalatçıya taksitli satar. Böylece ithalatçı, malı hemen alıp ödemeyi zaman içinde yapar.

3. Gümrük ve Statü Avantajları

• Antrepo Devri: İthalatçı, KDV ve gümrük vergilerini müşteriye devreder.
• Küşat Hakkı: Malın kontrolü yapılır, riskli ithalatın önüne geçilerek zarar önlenir.
• Kur Sabitleme: Kur riskini minimize eder, finansal istikrar sağlar.

IV. Sonuç: Dış Ticarette Finansman Stratejisi Bir Şirket Yönetim Kararıdır

Finansman, yalnızca bankacılık değil, stratejik yönetim meselesidir.

• Doğrudan yöntemler (krediler, akreditif kırdırma) işletmeye anında nakit kazandırır.
• Dolaylı yöntemler (DİR, TEV, serbest bölgeler) ise uzun vadeli maliyet avantajı sağlar.

Şirket yönetimi bu araçları dengeli kullanarak sürdürülebilir rekabet gücü yaratmalıdır.

Faydalı Kaynaklar

• T.C. Ticaret Bakanlığı – Dış Ticaret Finansmanı
• Türk Eximbank Resmî Sitesi
• BAZ Girişim LinkedIn Sayfası
• BAZ Girişim YouTube Kanalı
• BAZ Girişim Podcast Serisi

SSS – İhracatın Finansmanı

1. Dış ticarette finansman nedir?
Dış ticarette finansman, ihracat ve ithalat işlemlerinde nakit akışı sağlamak veya maliyetleri azaltmak amacıyla kullanılan finansal yöntemler bütünüdür.

2. Doğrudan ihracat finansman yöntemleri nelerdir?
Peşin ödeme, Eximbank kredileri, akreditifin nakde çevrilmesi ve factoring gibi araçlar doğrudan kasaya para girişini sağlar.

3. Dolaylı ihracat finansmanı nasıl çalışır?
Dolaylı ihracat finansmanı, Dahilde İşleme Rejimi, serbest bölgeler ve vergi muafiyetleriyle cepten çıkacak parayı azaltır.

4. İthalatçılar hangi finansman yöntemlerini kullanabilir?
Kabul kredili ödeme, konsinye ticaret, murabaha ve antrepo devri ithalatçıya uzun vadeli finansman sağlar.

5. Dış ticarette finansman stratejisini kim belirlemelidir?
Finansman, üst yönetim seviyesinde ele alınması gereken stratejik bir karardır. Uygulamanın başarısı, bankacılık ve gümrük personelinin konuya hakimiyetine bağlıdır.

Bu yazı, BAZ Girişim tarafından hazırlanmıştır. Dış ticaret ve ihracat finansmanı konularında daha fazla bilgi almak için BAZ Girişim Blog sayfamızı ziyaret edebilir veya Calendly üzerinden danışmanlık randevusu oluşturabilirsiniz.